جایگزینی روغن هیدرولیک با روغن موتور. درست یا غلط؟

با درود و احترام

هدف از این پست، پاسخ به پرسش مطرح شده از طرف یکی از مخاطبین محترم این وبلاگ و شرکت کننده در دوره سطح مقدماتی و متوسط آنالیز روغن ماشین آلات صنعتی در اراک است.

شرح سوال: آیا روغن های موتوری قابل استفاده بعنوان روغن هیدرولیک نیز هستند؟

همانگونه که قبلا طی پست های مختلفی در این وبلاگ بیان شده بود، استاندارد و طبقه بندی روغن هایی که عملکرد موتوری دارند براساس دو شاخص SAE (مانند SAE 10, SAE 20, SAE30 و...) یا API (مانند API SL, API CF، و...) است. اما، روغن هایی که از آنها عملکرد هیدرولیکی انتظار می رود، معمولا براساس استاندارد ISO تقسیم بندی و معرفی می شوند. مانند ISO VG 32, 46, 68، و... . از سوی دیگر، می توان براساس خواص شیمیایی و برخی مشخصات مکانیکی/فیزیکی (اعم از ویسکوزیته سینماتیک و دانسیته) می توان برخی گرید های روغن هیدرولیک را با انواع موتوری مقایسه کرد.

بعنوان مثال، در استاندارد DIN 51524، روغن های هیدرولیکی را می توان پیدا کرد که از نظر ساختار شیمیایی، حاوی ادتیو های بهبود دهنده عملکرد مکانیکی و برخی دیترجنت ها (با تاثیر مستقیم روی عدم تمایل روغن به تشکیل وارنیش و لجن) هستند که از این نظر با انواع موتوری کاملا قابل مقایسه محسوب می شوند.

اما، مشکل اینجاست که ساختار شیمیایی روغن های موتوری بشکلی است که آب را در خود حل کرده (مکانیزم آب محلول) و بعنوان حاملی برای ذرات آب (تا 600ppm) عمل کنند. اما، این مشخصه در مورد روغن های هیدرولیک بهیچوجه قابل پذیرش و تحمل نیست. چراکه حضور آب، هرچند در مقادیر اندک در جریان روغن های هیدرولیک موجب بروز مشکلاتی در لاین هیدرولیک، اعم از خوردگی و انسداد مسیر فیلتراسیون، یا کاویتاسیون پمپ (بسته به مکانیزم پمپ)، خواهد شد. البته، بسته به حساسیت تجهیز، می توان از روغن های چهارفصل موتوری (موسوم به Multi-grade) بجای روغن هیدرولیک استفاده کرد. به شرط آنکه حضور آب (که در آنالیز های مختلف نمونه روغن آشکار می شود) از 0.1 درصد حجمی کل جریان روغن حاضر در تجهیز فراتر نرود.

نکته آخر اینکه، روغن های موتوری بازه مشخصی از کیلومتراژ یا زمان تعویض را دارند. بهمین دلیل، گاه، در ساختار آنها از ادتیو های بهبود دهنده شاخص ویسکوزیته یا VI improvers استفاده می شود که از عمر کوتاه و مشخص (معمولا کمی بیشتر از بازه زمانی یا مسافتی تعویض) برخوردار بوده و بمرور زمان و با گذشت از موعد تعویض روغن دچار پدیده ای بنام Shear down شده و موجب تغییر ویسکوزیته سینماتیک اسمی و استاندارد در نقاط دمایی آزمون (check points) مانند 40 و 100 درجه سلسیوس خواهند شد. بدین ترتیب، از آنجا که روغن های هیدرولیک معمولا زمان تعویض بسیار بلندتری نسبت به روغن های موتوری دارند، در صورت استفاده از روغن موتوری بجای هیدرولیک، ویسکوزیته سینماتیک بمرور زمان دچار تغییر خواهد شد که این می تواند عملکرد تجهیز را بشدت تحت تاثیر قرار دهد.