تشخیص میدانی روغن سینتتیک از مینرال

با درود و احترام به کلیه مخاطبین عزیز این وبلاگ مهندسی

هدف از این پست، ارائه پاسخ به سوالی است که از طرف یکی از مخاطبین محترم و معزز این وبلاگ در زمینه راه (های) تشخیص روغن های سینتتیک از مینرال مطرح شده بود. شرح سوال: آیا راهی هست که بتوان روغن سینتتیک از مینرال را در محل سایت تشخیص داد؟ تجهیزات ما کمپرسور های سانتیفیوژ و گیربکس های سنگین است که باید از روغن سینتتیک برای آنها استفاده شود. وگرنه صدمه می بینند. می خواهم سرم کلاه نرود. به من گفته اند که روغن های مینرال رنگ تیره تر و انواع سینتتیک روشنترند. می خواستم ببینم این حرف درست است؟

پاسخ به این سوال در حیطه بازرسی و کلیم روغن قرار می گیرد. مسلما از وضعیت ظاهری و رنگ یک روغن نمی توان به ترکیبات و ساختار شیمیایی آن پی برد. رنگ محصولات روغنی مصرفی در شرکت شما نیز صرفا رنگ است و معرف هیچ مشخصه شیمیایی یا فیزیکی نیست. در زمینه رنگ روانکار ها نیز هیچ استاندارد ناظری وجود ندارد و روغنسازان نیز می توانند در هر بچ، رنگ محصول خود را تغییر دهند. این موضوع در دنیای روغنسازی چیز عجیبی نیست و پذیرفته شده است. متاسفانه باید صراحتا عرض کنم که برای تشخیص روغن پایه یک روانکار و تعیین سینتتیک یا مینرال بودن آن هیچ راهکار عملیاتی و سایتی وجود ندارد.  با این وجود، ادعای مطرح شده برای شما در خصوص تشخیص روغن با توسل به رنگ آن نیز پر بیراه نیست! این نظریه احتمالا بر این باور استوار است که روغن های پایه سینتتیک طبیعتا سفید یا بی رنگ بوده و روغن های مینرال (بدلیل وجود ترکیبات سولفوردار، کامپاند های آروماتیک، و برخی ناخالصی های طبیعی) کمی تیره هستند. اما، این راهکار بسیار نامطمئن است! چراکه با ورود ادتیو های مختلف و متنوع به ساختار روانکار (بعنوان سیستم روغن و محصول نهایی که بدست شما می رسد) رنگ سیستم روغن دستخوش تغییرات شدیدی خواهد شد. این تغییرات آنچنان شدید است که روغن سینتتیک نهایی می تواند از روغن مینرال حتی تیره تر هم باشد!

بنظر نویسنده، بهترین راهکار در این خصوص انجام تست های آزمایشگاهی از طریق دستگاه های آنالیز پرتابل روغن است. برخی از این دستگاه های پرتابل، نوع روغن را از طریق ویسکوزیته دینامیک تشخیص می دهند. اما برخی، براساس دانسیته کار می کنند. در این خصوص، و با توجه به نیاز شما، توصیه می شود دستگاه آنالیز روغن پرتابلی را تهیه کنید و یک قطره از محصول وارده به انبار را در آن وارد نمایید. این دستگاه میزان دانسیته روغن را به شما می دهد. علاوه بر این، و در جایگاه دوم، می توانید از شاخص ویسکوزیته (VI) نیز برای تصمیم گیری استفاده کنید.

البته، در کنار موارد فوق، ترکیبی از مشخصات فیزیکی روغن، شامل سه نقطه دمایی اشتعال، ریزش، و آنیلین نیز می توانند برای تشخیص یک نمونه روغن سینتتیک از مینرال مفید باشند.

نویسنده در برخی موارد از تبادل نظرات و بازدید های خود، شاهد نظریاتی مبنی بر توسل به آنالیز عناصر تشکیل دهنده نمونه روغن نو برای تشخیص روغن سینتتیک از مینرال بوده است که با توجه به خطای بالای این روش، و در عین حال، احتمال شدید تغییر در ادتیو های مورد استفاده روغنسازان در سنتز محصولات، بهیچوجه توصیه نمی شود.

در صورتیکه نگران میکس شدن روغن های مینرال با روغن سینتتیک هستید، در صورتیکه گیربکس شما در نواحی معتدل و گرم کشور عمل می کند، ترکیب این دو روغن (البته در صورت یکی بودن طبقه بندی API روغن های پایه) مشکل چندانی ایجاد نمی کند. اما، در صورتیکه گیربکس یا کمپرسور های شما در شرایط محیطی سرد کار می کنند، ترکیب دو روغن مینرال و سینتتیک مشکل ساز خواهد بود.

روغن های سینتتیکی که در گیربکس ها و کمپرسور ها استفاده می شوند، معمولا از روغن پایه PAO یا PAG تشکیل شده اند. روغن های PAO حساسیت کمتری به مخلوط شدن با روغن های مینرال دارند (البته در شرایط عدم کارکرد در سرما). اما روغن های PAG حساسیت شدیدی نسب به ترکیب با سایر روغن ها (نه فقط مینرال، که حتی PAO) از خود نشان داده و مشکلات شدیدی، اعم از Clogging (لخته شدگی)، Gelling (تشکیل ژله)، و Churning (ماسیدگی) در مدار روغنرسانی پدید می آورند.